Gebr. Van Kessel Onderhoud voert in opdracht van Rijkswaterstaat al jaren het onderhoud uit in de Noordwaard. Hieronder lees je een overzicht van de werkzaamheden en de voortgang in het prachtige natuurgebied.
De Noordwaard bestaat uit verschillende delen:
Het jaar 2019
Het beheer wat toegepast wordt heeft een effectieve werking, de natuur ontpopt zich steeds meer. In de herfst/wintermaanden letten wij goed op de hoogwaterveiligheid van het gebied. Daarnaast worden enkele herstelwerkzaamheden in het gebied uitgevoerd. Veel van deze werkzaamheden worden vanaf het water verricht waardoor er minimaal overlast is voor bewoners. Tijdens dit onderhoud worden naast grote grazers en schapen ook onze stalen-maai-machines ingezet om het gebied vrij te maken voor een mogelijke doorstroming van het water uit de Merwede.
In september zijn er weer zes buffel kalfjes geboren. Vier van de zes moeders hadden vorig jaar, rond deze tijd, ook een kalf. In eerste instantie leek het toeval, omdat de koeien nu eenmaal in dit ritme zitten. Maar bij runderen zie je meestal dat ze in een paar jaar tijd naar het voorjaar toewerken. Verder valt op dat de buffels enorm synchroniseren, oftewel, de meeste kalfjes worden tegelijk geboren. Dat is een natuurlijk verschijnsel wat je bijvoorbeeld ook ziet bij herten.
Naast dit buffelnieuws zijn er ook andere mooie waarnemingen in de Noordwaard gezien, waaronder vleermuizen. Er is een goede bezetting van de geplaatste vleermuiskasten en daarbij is een ruige dwergvleermuis waargenomen die in 218 in Letland(!) geringd is. Het is bekend dat ruige dwergvleermuizen grote afstanden afleggen tussen de kraamkolonieplaatsen in Oost-Europa en de paar- en winterverblijfplaatsen in West-Europa (met name in Nederland). Er lijkt wat dat betreft een mogelijke connectie te zijn tussen Letland en Nederland en wellicht ook tussen Pape en de Noordwaard.
Lente 2018 tot winter 2018
Afgelopen tijd zijn weer een aantal bijzondere vogels gezien in de Noordwaard. Voor het derde opeenvolgende jaar zijn er jongen geboren in het boomnest van de visarend. Daarnaast zijn een groot aantal kemphanen gespot (een vroege trekvogel). Deze vogel is in zijn soort zeldzaam in Nederland, maar zeker ook het grote aantal komt weinig voor.
Ondanks een droge zomer is daar verder weinig van te merken in de Noordwaard. Wij zien geen dorre en droge plekken, wel is de groei van de vegetatie wat geremd. Echter, door de regen van de laatste zomermaand is het gras en de vegetatie toch nog een flink stuk gegroeid. Dit is goed voor het overwinteren van de grazers, zodat ze voldoende natuurlijk voedsel hebben. Mede door het beheer van Gebr. Van Kessel is de diversiteit van de planten goed zichtbaar. Inmiddels zijn de Driekantige Bies, Bruin Cypergras en Klein Vlooienkruid opgedoken in het natuurgebied.
Door een geboortegolf bij de waterbuffels zijn weer nieuwe kalfjes toegevoegd aan de waterbuffelfamilie. Elbe (stier), Donau (koe) en Seine (stier) behoren nu tot inmiddels 33 buffels. Dat het de buffel goed bevalt in de Noordwaard, is aan het aantal geboortes goed te merken. Gelukkig is er nog genoeg ruimte voor meer buffels in de Noordwaard!
De eerste drie jaar in de Noordwaard zijn voorspoedig verlopen. Ons (circulaire) begrazingsbeheer met koninks, hooglanders, waterbuffels en schapen geeft een positief resultaat. Zowel voor de hoogwaterveiligheid als de ontwikkeling van de natuur (biodiversiteit).
Van herfst 2017 tot lente 2018
Er zijn afgelopen najaar enkele buffeltjes geboren. In principe kalveren de dieren niet ieder jaar, maar om de circa 1,5 jaar. Dat zou betekenen dat wij pas in voorjaar 2019 weer buffelkalfjes kunnen verwachten. Door de geboorte van de buffeltjes groeit de kudde grazers gestaag in aantal. Wij hebben daarom een extra hoogwaterweide in de omgeving gevonden om alle grazers bij echt hoogwater droge poten te geven.
In de herfst hebben de grazers flink hun best gedaan. Zij zijn dit jaar zelfs aan de noordzijde van de Bandijk bezig geweest. Het doorstroomgebied ligt er daardoor goed bij en hebben zij genoeg eten om de winter door te komen. Uiteraard houden wij zij constant in de gaten (gezondheid, gedrag en welzijn) en worden zij, indien nodig, bijgevoerd.
In december hebben wij de Noordwaard weer ‘winterproof’ gemaakt. De grazers kunnen het koude weer (en wind) goed hebben. De hooglanders en koniks hebben een lekkere dikke vacht. Bij de waterbuffels is de vacht een stuk minder dik en daarom staan zij ook beschut in de hoogwater-/winterweide.
Spannend was het hoge water in januari. Hoewel dit wel de verwachting was, werd de hoogwatergolf goed afgevlakt door de andere ‘Ruimte voor de Rivier’-projecten en is de Noordwaard net niet doorgestroomd. De echte test moet daarmee nog steeds komen. Nu eerst op naar de lente!
Van zomer naar herfst 2017
Tijdens de eerste herfststorm halverwege september liep de Noorwaard direct vol met water. Hierdoor hebben wij enkele grazers moeten helpen om de droge delen te vinden. Mede door de hoge waterstand wordt het de hoogste tijd om de Noordwaard ‘winterklaar’ te maken.
Ondanks de verbeterde verdeling van de grote grazers over de Noordwaard is niet al het groen opgegeten. Daarom zijn wij inmiddels gestart met onze maaiwerkzaamheden. Van het vrijgekomen groen wordt, evenals vorig jaar, groencompost gemaakt ten behoeve van de akkers.
In deze periode hebben wij ook weer babynieuws! Er zijn drie nieuwe buffelkalfjes geboren. Daarmee groeien de kuddes gestaag uit naar een mooi aantal.
Van lente naar zomer 2017
In het begin van het jaar hebben wij de grazers beter verdeeld over het gebied. Zij zijn nu niet alleen beter zichtbaar voor het publiek, maar wat nog belangrijker is: ze kunnen de groei van de vegetatie beter bijhouden. Hierdoor hebben wij enkele Hooglanders kunnen verplaatsen naar de oever van de Merwede, waar nog een deel is met hoge vegetatie.
Ook werd er een polder afgezet. Het doel hiervan is om in het afgezette gebied voldoende gras te laten groeien waarmee te grazers in de winter gevoed kunnen worden.
Uitbreiding van het assortiment grazers
Wij voeren het onderhoud uit samen met enkele agrariërs uit de omgeving. Zij hebben enkele delen van de Noordwaard in beheer. Onlangs heeft een van deze agrariërs koeien in de Noordwaard geplaatst. Dit is een mooie uitbreiding van de soorten grazers die het groen in de Noordwaard ‘kort’ houden ten behoeve van een goede doorstroming van het water.
Verwijderen omgevallen bomen
Er zijn (helaas) wat afstervende bomen in de Noordwaard. Dit is een gevolg van de waterpeilverhoging in de Noordwaard, die sinds de openstelling met circa 1 meter gestegen is. Gelukkig ontstaat op deze locaties op termijn weer een nieuw bos met bomen die beter bestand zijn tegen deze hogere waterstand.
Januari 2017 – maart 2017
Na een zachte winter, kondigt de lente zich aan!
In januari werden de dieren in verband met hoogwater vervoerd naar een vluchtplaats. Tijdens springtij liep de Noordwaard wel onder, maar bleven de terpen droog. Een harem koniks en waterbuffels zijn in februari naar de hoogwatervluchtplaats gebracht, waar zij konden schuilen tegen weer en wind tussen de bomen en struiken. In maart, toen het hoogwaterseizoen voorbij was, keerden zij terug. Uiteindelijk heeft de Noordwaard in de winter slechts een paar keer volgestaan. Van een doorstroming vanaf de Merwede was deze winter geen sprake.
Verwijderen en kandelaberen van bomen
Door de hogere waterstand in de polder sinds de openstelling van de Noordwaard op 1 oktober 2015 en een storm zijn een aantal bomen gesneuveld of dreigden deze om te vallen. In februari werden hierdoor de bomen, die gevaarlijke verkeerssituaties zouden kunnen veroorzaken, verwijderd of gekandelaberd (teruggesnoeid tot de stam).
Met een aantal middelbare en hoge scholen zijn wij gestart met onderzoeken in de Noordwaard. Er is en wordt onderzocht hoe de ontwikkeling van de vegetatie nog beter en eenvoudiger gemonitord kan worden. Tevens wordt er onderzocht hoe de grazers zich gedragen en wat zij eten.
Beschuit met muisjes
Het begin van de lente werd ingeluid met maar liefst vijf geboortes. Momenteel bestaat de populatie uit 23 hooglanders, 32 koniks en 20 waterbuffels.
Oktober 2016 – december 2016
Begin november waren alle maaiwerkzaamheden gereed. Hierdoor was het doorstroomgebied mooi glad en gereed voor het hoge water. Ook de grazers hadden hun steentje bijgedragen. Wel moest er nog aanvullend gemaaid worden in het begrazingsgebied. Het vrijgekomen groen werd afgevoerd naar agrariërs. Hiervan werd groencompost gemaakt ten behoeve van de akkers.
Verhuizing voor de grazers
De grazers zijn in de winter verplaatst richting Kooiwaard (oostelijk deel). Hier is het meeste gras beschikbaar en zijn de grootste droge gebieden. Door de verplaatsing leren de hooglanders tevens het gebied beter kennen en trekken zij zo langzaam door de Noordwaard. De buffels en de hengsten werden niet verplaatst. Zij zijn zelf in staat om naar geschikt voedsel te zoeken.
In november werd een hoogwatervluchtplaats ingericht. Als het hoogwater is, kunnen de grazers naar deze weide aan Lijnoorden gebracht worden. Hier staan zij hoog en droog.
Bijvoeren dieren
De dieren waren in deze winter in goede conditie en gingen gezond de winter in. Op de locaties waarnaar wij de dieren toe verplaatsen, was deze winter voldoende voedsel. Dit houden wij altijd scherp in de gaten. Mocht het natuurlijke voedsel ontoereikend zijn, dan kunnen wij de dieren direct bijvoeden met hooi.
Nadat wij een logeerkudde op bezoek hebben gehad, namen wij het besluit om permanent een extra kudde te plaatsen. In december is deze extra kudde koniks aangekomen en in het noordoosten van de Noordwaard losgelaten. De kudde bestaat uit een haremgroep van dertien paarden.
Onderzoek doorstroming versus voedsel
In deze periode is onderzocht hoe er een nog beter evenwicht tussen doorstroming en voedsel voor de grazers kan worden verkregen. De (hoogwater-)veiligheid bleef bij dit onderzoek natuurlijk voorop staan. Maaien mag dan wel een noodzaak zijn in verband met de doorstroming, onze grazers verlangen in de winter ook naar het nodige voedsel.
September 2016
Geen machines maar de natuurlijke bewoners van de Noordwaard onderhouden het gebied op ecologische wijze. Door het uitgebreide slikkengebied heeft de visarend er een leefgebied van ongeveer 1000 ha bij gekregen en is er met twee nesten voor het eerst sinds jaren weer gebroed. Daarnaast zijn grutto’s, witte reigers, zwanen en lepelaars ook volop aanwezig. Het gebied ontwikkelt zich volop met alle ruimte voor water- en weidevogels. De grazers houden het slikkengebied op natuurlijke wijze open, waardoor de natuur een kans krijgt.
Begrazen met dieren werkt
De schaapskudde 'Ottoland' neemt een groot deel van het maaiwerk voor haar rekening. De schaapskudde begraast voornamelijk langs de kreken. In juli en augustus is de kudde waterbuffels in de Noordwaard uitgebreid met twee prachtige kalfjes. Daarnaast zijn er ook verschillende veulens en kalfjes geboren. De totale 'maaicapaciteit' is in de afgelopen tijd toegenomen naar in totaal 400 schapen, 21 koniks, 20 Schotse hooglanders en 17 waterbuffels.
Het concept voor de begrazing is door Gebr. Van Kessel Onderhoud samen met FREE Nature en Bureau Waardenburg uitgewerkt om de twee belangrijkste doelstellingen van Rijkswaterstaat voor de Noordwaard vorm te geven: doorstroming en natuur.
Omdat de grazers een groot deel, maar niet alle vegetatie, kort houden wordt in september en oktober machinaal gemaaid. Hierdoor wordt voldaan aan de doorstromingseis die Rijkswaterstaat stelt aan de Noordwaard.
April 2016 - juni 2016
Gebr. Van Kessel Onderhoud beheerst een deel van het gebied met grazers van FREE Nature: koniks, hooglanders en waterbuffels. De mix van deze dieren zorgt ervoor dat op het droge (koniks/hooglanders) en in het natte (hooglanders/waterbuffels) de vegetatie beheerst wordt. Overige delen worden gemaaid.
Januari 2016 - maart 2016
Tot een waterstand van 2m +NAP zal de Noordwaard vollopen vanuit het zuiden via de rivieren Amer en Maas. De doorstroming van de Noordwaard geeft een waterstandverlaging van ca. 30 cm bij Gorinchem en 15 cm bij Werkendam.
Pas bij een waterstand hoger dan 2m +NAP op de Meerwede stroomt de polder door.
Afgelopen winter is de Noordwaard volgelopen met rivierwater. Het doorstromen heeft niet plaats gevonden.
Door de huidige getijdenwerking zijn er veel plas-dras landschappen en heeft de Noordwaard een enorme aantrekkingskracht op weidevogels zoals grutto’s, kievitten, plevieren, etc.
Copyright fotografie: Jan Louis Reijnierse en Tanja de Bode (Free Nature).
